Yazar: tengriallahdegildir
Sorgula Araştır Fikir oluştur.
Zaman 9. yüzyılın sonlarına doğru ilerlerken; ilim, kelâm ve tarih bir arayış hâlindeydi. Abbâsîler’in gölgesinde, eski Yunan felsefesinin çevirileri ilim erbabı arasında elden ele dolaşırken, Kudüs’ün kadim sokaklarında sessiz sedasız bir âlim yetişiyordu: Mutahhar bin Tâhir al-Maqdisî.
Doğum tarihi tam olarak bilinmese de, onun kalemiyle tarihe bıraktığı izler, yaşadığı dönemin çok ötesine uzanır. “al-Maqdisî” nisbesinden anlaşıldığı üzere, Kudüs’le bağı güçlüydü. Bu şehir ona sadece bir isim değil, aynı zamanda bir bakış açısı da kazandırmıştı. Çünkü Kudüs; tarih, din ve felsefenin her an iç içe geçtiği bir mekândı.
Mutahhar bin Tâhir sıradan bir tarihçi değildi. O, olup biteni sadece kaydetmekle yetinmedi. Olayların ardındaki nedenleri, düşüncelerin doğurduğu sonuçları, insanların kaderine yön veren fikirleri sorguladı. Ona göre tarih, sadece bir “ne oldu?” meselesi değildi; aynı zamanda “neden oldu?” ve “bundan sonra ne olabilir?” sorularının da cevabını aramalıydı.
Bu derinlikli bakış açısı, onu dönemin kelâm ve felsefe çevrelerine de yaklaştırdı. Mu‘tezile’ye yakın fikirleri vardı. Akıl, onun için imanın rehberi gibiydi. İnanmak, sadece duymak değil; anlamak ve sorgulamakla mümkündü.
En meşhur eseri olan “el-Bed’ ve’t-Târîh” (Başlangıç ve Tarih), işte tam da bu bakışın ürünüdür. Altı ciltlik bu dev eser, sadece bir tarih kitabı değil; zamanın ruhunu anlamaya çalışan bir düşünürün iz düşümüdür. Evrenin yaratılışından peygamberler tarihine, oradan İslâm toplumlarının doğuşuna uzanan bir yolculuktur. Kitapta, hikâyelerle değil; düşünceyle örülü bir tarih anlatısı vardır.
Al-Maqdisî, yaşadığı dönemde büyük şöhret peşinde koşmadı. Onun adı, büyük saraylarda anılmadı belki. Ancak bıraktığı eser, onu yüzyıllar sonra bile merakla aranan bir isim hâline getirdi.
Hayatının sonu da başlangıcı gibi sessizdi. Ne zaman vefat ettiği tam olarak bilinmese de, onun ilim dünyasında bıraktığı iz, zamanın tozlu raflarında değil; düşünen zihinlerde yaşamaya devam etti.
Mutahhar Tahirin yazmış olduğu Yaradılış ve Tarih kitabını Fransızcadan çeviren İbrahim Şimşek.