Yazar: tengriallahdegildir
Sorgula Araştır Fikir oluştur.
Dokuzuncu yüzyılda yaşamış olan Mutahhar Tahirin yazmış olduğu Yaradılış ve Tarih kitabını Fransızcadan çeviren İbrahim Şimşek.
Hayatı ve Kimliği
- Adı ve Nisbesi: Tam ismi Ebû Nasr Mutahhar b. Tahir el‑Makdisî’dir. Nisbesi “el‑Makdisî”, yani “Kudüs’ten” anlamına gelir .
- Yaşadığı Dönem: Yaklaşık H. 355 civarında (965/66 CE sonrası) yaşadığı kabul edilir. Doğrudan doğum‑ölüm tarihi bilinmemekle birlikte, bir Samant vezirinin isteğiyle Büst’te (bugün Afganistan/Pakistan sınır civarı) eserini kaleme aldığı belirtilmiştir.
- Eğitimi ve Etkileri: Muʿtezile kelâm ekolüne mensup olup bu anlayışı benimsemiş; Belhî ve Kâʿbî gibi akıl‑öncelikli düşünürlerden etkilenmiştir. Ayrıca coğrafyacı İbn Hurdâzbih’in çalışmalarını faydalı bulmuştur.
Eserleri ve Akademik Katkıları
- Kitāb al‑Bedʾ wa‑l‑Tārīkh (Yaratılış ve Tarih Kitabı): Elinizdeki tek bilinen eseri budur. Hicrî 355’te tamamlandığı düşünülür ve İslam dünyasında geniş çapta kullanılan bir tarih kaynağı haline gelmiştir.
- Önceleri Ebû Zeyd el‑Belhî’ye atfedilmiş, ancak kronolojik tutarsızlıklar nedeniyle bu atıf tartışılmış ve daha sonra Mutahhar b. Tahir’e düzeltilmiştir.
- Arkeoloji, dinler tarihi, Yahudi-Hıristiyan konuları, kelâmî tartışmalar ve akılla yoruma ağırlık veren genel bir tarih anlayışı içerir
- Kelâmî Görüşler: Muʿtezile geleneklerine uygun olarak, irade-akıl eksenine öncelik verir ve teoloji ile metafizik meselelerde bu yaklaşımı yansıtır.
Mirası ve Değeri
- Modern akademide eserinin ilk eleştirili yayımını Clement Huart yapmış; altı ciltlik versiyon Paris’te (1899–1919) yayımlanmıştır.
- Camilla Adang, Tarif Khâlidi gibi bilim insanları, eserini kelâm, tarih yazıcılığı ve dinler tarihi perspektifiyle inceleyerek, Mutahhar el‑Makdisî’nin entelektüel derinliğini ortaya koymuştur.
- Eser; dönemin düşünce akımlarına, özellikle Muʿtezîlî tarihyazımına dair çok önemli bir kaynak olarak kabul edilir .
Kısa Özet
| Özellik | Açıklama |
|---|---|
| Kimdir? | 10. yüzyılda yaşamış Kudüs kökenli İslam alimi, filozof ve tarihçi |
| Eseri | Kitāb al‑Bedʾ wa‑l‑Tārīkh – Yaratılıştan döneme kadar evrensel tarih |
| Akademik Renki | Muʿtezîlîlerine yakın, akıl-merkezli kelâm anlayışı |
| Eserin Önemi | Geçmişte yanlış atfedilmiş; modern dönemde doğru şekilde tanımlanmış, hala referans kabul ediliyor |
Mutahhar b. Tahir el‑Makdisî, bilimsel yaklaşımı, tarih ve kelâm alanlarındaki entelektüel katkılarıyla İslam düşünce tarihi içinde dikkat çekici bir figürdür. Kendisinden önce “hiç tanınmayan”, ama dönemin bütün bilgisine hakemlik yapan bir “entelektüel büyücü” olarak görülebilir. Tarih araştırmalarınızda veya kelam çalışmalarınızda sıkça başvurulan önemli bir isimdir.