Yazar: tengriallahdegildir

Sorgula Araştır Fikir oluştur.

Bir seyyah ile bir Osmanlı paşası arasında geçen olaylar aktarılmaktadır. Seyyah, sahte şarap benzeri bir içecek üretir ve bunu paşaya sunar. Paşa, alışkın olmadığı bu köpüklü içecekten büyük bir keyif alır, onu abartılı şekilde över ve seyyaha çeşitli imtiyazlar (başlangıçta dört, ardından altı, hatta on muhafız) vaat eder. Paşanın coşkusu giderek artarken, seyyah içeceğin aslında gerçek şaraba benzemediğini, fakat paşanın damak zevkinin bu farkı ayırt edemediğini belirtir.

Daha sonra konuşma, seyyahın Kürt bölgesine yapacağı yolculuğa yönelir. Paşa, Kürtlerin dilini bilmeyen seyyaha tedbirli olmasını tavsiye eder ve tehlikelerden bahseder; kendi yetkisi Amadiya’ya kadar uzandığını, oradan sonrasının Kürt beylerinin hâkimiyetinde bulunduğunu açıklar. Ayrıca seyyaha Goumri kalesindeki bey için bir tavsiye mektubu yazabileceğini söyler.

Metnin sonunda paşa, seyyahın “gizemli” içecek hazırlama bilgisini hayranlıkla över ve ona minnettarlığını göstermek amacıyla, kendisine tanınan ayrıcalıklardan söz eder. Ayrıca “dîş parası” (diş parası) adı verilen ve seyahat sırasında halktan zorla alınan bir tür vergiye atıfta bulunulur.

Restés seuls , nous activâmes la cuisson , nous brassâmes de notre mieux , mîmes en bouteilles , cachetâmes , etc.

Nous étions tous deux ruisselants de sueur, mais le pacha ne se plaignait pas .

Jamais , au grand jamais , cet homme n’avait dû déployer une telle activité .

Quand tout fut fini , on rappela les cuisiniers , leur ordonnant de mettre les bouteilles à la cave ; le gouverneur en garda une , afin de goûter le vin ; il l’emporta dans ses augustes mains , jusqu’au fond de son appartement , où nous nous accroupîmes vis – à – vis l’un de l’autre .

<< Pouvons- nous boire ? demanda Son Excellence .

-Le breuvage n’est pas refroidi .

-Nous le boirons chaud.

-Il n’aura aucun goût .

-Il faudra bien qu’il en ait ! »

Il le fallait , puisque le pacha l’ordonnait .

Celui-ci fit apporter deux gobelets et défendit sévèrement qu’on laissât entrer personne ; puis , dès que l’esclave se fut éloigné , il enleva le fil de fer qui retenait le bouchon .

Pouf ! Le liège sauta jusqu’à la voûte.

<< Allah il Allah ! » murmura le pacha , tout hors de lui .

La mousse s’échappait de la bouteille , lui coulant sur les doigts.

<< Mach’ Allah ! répétait notre fonctionnaire , il saute , en vérité , il saute ! >>

Sans prendre le temps de verser dans son verre , il plongea le goulot de la bouteille jusqu’au fond de sa bouche , et vida d’un trait la moitié du contenu , après quoi , plaçant son doigt en guise de bouchon , il s’écria joyeusement :

<< Royal ! admirable ! délicieux ! Écoute , mon ami , je t’aime .

Ce vin est préférable à l’eau de la fontaine du Zem – Zem , oui , cent fois …

– Tu trouves?

– Oh ! oui , il est même meilleur que celle du Kavous Kevser , qu’on boit au paradis .

Ce n’est pas seulement deux cabassers que je te donnerai pour t’accompagner , tu en auras quatre ; oui , quatre !

– Je te remercie. As-tu bien remarqué comment j’ai préparé ce vin?

– Certes , je l’ai remarqué , je ne l’oublierai pas . >>

Et, sans s’inquiéter de remplir mon verre , il porta de nouveau

la bouteille à ses lèvres ; cette fois il la vida entièrement .

« Bom Boj ! elle est trop petite , on en boirait bien deux .

– Ne trouves -tu pas mon secret inappréciable?

– Par le prophète ! je suis de ton avis . Oh ! vous autres Nemsi , vous êtes d’habiles gens ! Permets-moi de te quitter un instant , reviens tout de suite. >>

Lorsque le pacha rentra , il portait quelque chose soigneusement caché sous son kaftan.

C’étaient deux nouvelles bouteilles .

Il souriait d’un air ravi .

« Tu as été les chercher toi -même ? demandai -je .

– Moi-même !

Personne ne doit toucher ce vin , qui n’est pas du vin.

Je l’ai dit à mes gens ; s’il manquait un seul flacon à mon compte , le coupable serait bâtonné jusqu’à la mort.

– Tu vas boire encore?

– Pourquoi pas ? Quand il n’y en aura plus , j’en fabriquerai .

– Le breuvage serait meilleur refroidi .

– J’en goûterai aussi , quand il le sera .

Qu’Allah soit loué ! avec un peu d’eau , de raisins secs , de sucre et de je ne sais quelle drogue , il a permis que tu puisses réjouir le cœur de son fidèle croyant ! >>

Là-dessus le pacha se mit à siroter bravement sa seconde fiole , puis devint tout à fait tendre .

« Ami , dit- il , personne ne te surpasse , ni croyants , ni infidèles ; quatre cabassers sont trop peu pour garder un homme si précieux ; tu en auras six !

– Ta bonté est grande , ô Pacha , mais je saurai en répandre la renommée .

– Vas-tu raconter aussi combien j’ai pris plaisir à ce breuvage?

– Non, cela je le passerai sous silence, car je ne pourrais pas dire que j’ai bu aussi , et…

– Ah ! c’estvrai , je t’ai oublié, tends ton verre , je vais entamer la troisième bouteille . >>

Je goûtai alors mon produit frelaté ; la boisson valait ce que peut valoir un pareil mélange ; elle ressemblait à du champagne comme de l’eau à du vin , et moins encore ; mais le palais du pacha n’était pas habitué , paraissait- il , à déguster les vins des crus champenois.

Après une pause , il reprit :

<< Non six cabassers pour escorte , ce serait trop maigre : tu en auras dix !

– Je te remerci, ô Pacha ! >>

Pour peu que le digne homme trouvât encore de tendresse au fond de son flacon ,

je me voyais à la tête d’un régiment de cabassers , ce qui , dans les circonstances présentes , eût été très incommode .

Cependant le pacha conservait assez de mémoire pour en revenir à notre conversation précédente, il me dit :

<< Tu veux donc traverser le pays des adorateurs du diable ? Connais-tu leur langue ?

– C’est le kurde ?

– Un dialecte kurde , du moins : très peu parlent l’arabe .

– Je ne sais pas le kurde .

– Veux-tu un drogman ?

– Ce n’est pas nécessaire , je crois ; le dialecte dont tu parles a beaucoup de ressemblance avec le persan , et je comprends cette langue . 

– Pour moi , je ne connais ni le persan ni le kurde , je ne te conseillerai point ; mais si tu as besoin d’un drogman , dis – le . Ce que je te recommande , c’est de ne pas te fier à ces gens , et de traverser le plus vite possible le pays qu’ils occupent .

– Pourquoi ?

– Parce qu’il pourrait t’y arriver malheur .

– Qu’entends-tu par là ?

– C’est mon secret ;

je ne saurais te dire qu’une chose ,

C’est que toi et l’escorte dont tu seras accompagné ,

Vous courrez plus d’un danger .

– Tes gens ne peuvent-ils me conduire plus loin qu’Amadiah ?

– Mon gouvernement s’arrête là .

– Et après , chez qui me trouverai -je ?

– Chez les Kurdes de Berwari .

– Comment se nomme leur capitale ?

– La résidence du bey est le château fort de Goumri ; je te donnerai une lettre pour le bey , mais je ne puis te promettre qu’elle ait beaucoup d’influence .

Combien as-tu de gens avec toi ?

– Un domestique .

– Un seul Ton cheval est-il bon?

– Excellent .

–  Tant mieux ; du cheval dépend souvent le salut du cavalier.

Ce serait vraiment dommage s’il t’arrivait malheur , car tu es possesseur d’un secret admirable .

Tu as consenti à me le communiquer .

Je veux te témoigner ma reconnaissance .

Devines – tu ce que je vais faire pour toi ?

– Quoi donc ? »

Il avala une bonne gorgée de vin blanc , puis continua d’un air tout aimable :

<< Sais-tu ce que c’est que le dich parassi ?

– Oui.

– Dis-le.

– C’est un impôt que tu as seul le droit de percevoir. » Je m’exprimais de la manière la plus délicate , car cet impôt vexatoire est un don forcé que le pacha exige , quand il voyage , pour remplacer certaines offrandes en nature et dont le nom signifie compensation pour la dent, ou : provision de bouche , selon notre manière de parler .

Yalnız kalınca, yemek pişirmeye koyulduk, elimizden geldiğince karıştırdık, şişeledik, mühürledik ve benzeri şeyler yaptık. İkimiz de ter içindeydik ama Paşa şikayet etmedi.

Bu adam asla böyle bir faaliyette bulunmak zorunda kalmamıştı.

Her şey bittiğinde, aşçılar geri çağrıldı ve şişeleri mahzene koymaları emredildi; vali şarabı tatmak için bir şişe aldı; şarabı heybetli elleriyle dairesinin arkasına taşıdı, orada birbirimize bakacak şekilde çömeldik.

“İçebilir miyiz?” diye sordu Ekselansları.

“İçecek soğumadı.”

“Sıcak içeceğiz.”

“Tadı olmayacak.”

“Tadı olacak!” »

Paşa emrettiği için öyle olmak zorundaydı.

İki kadeh getirtti ve kimsenin içeri girmesini kesinlikle yasakladı; sonra, köle gider gitmez mantarı tutan teli çıkardı.

Puf! Mantar tavana fırladı.

“Allah Allah!” Paşa, kendinden geçmiş bir halde mırıldandı.

Şişedeki köpük parmaklarından aşağı aktı.

“Maşallah!” diye tekrarladı görevlimiz, “uçuyor, gerçekten uçuyor!”

Bardağına doldurmak için durmadan şişenin ağzını ağzına kadar daldırdı ve içindekilerin yarısını tek dikişte boşalttı. Ardından parmağını tıpa olarak kullanarak sevinçle haykırdı:

“Kraliyet! Muhteşem! Nefis!” Dinle dostum, seni seviyorum. Bu şarap Zem-Zem çeşmesinden akan sudan daha iyi, evet, yüz kat daha iyi…

“Öyle mi düşünüyorsun?”

“Ah! Evet, cennette içilen Kavous Kevser’den bile daha iyi. Sana sadece iki kadeh değil, dört kadeh vereceğim; evet, dört!

“Teşekkür ederim. Bu şarabı nasıl hazırladığımı fark ettin mi?”

“Elbette, fark ettim, asla unutmam.”

Ve bardağımı tekrar doldurma zahmetine girmeden şişeyi tekrar dudaklarına götürdü; bu sefer tamamen bitirdi.

“Bom Boj <<Bomboş>>! Çok küçük, rahatlıkla iki tane içebiliriz.”

“Sırrımı paha biçilmez bulmuyor musun?”

“Aman Tanrım! Sana katılıyorum. Ah!” Nemsi, ne kadar zeki insanlarsınız! Bir an için sizi yalnız bırakayım, hemen geri gelin. >>

Paşa döndüğünde, kaftanının altında özenle sakladığı bir şey taşıyordu. İki yeni şişeydi bunlar. Memnuniyetle gülümsedi.

“Kendin mi almaya gittin?” diye sordum.

“Ben! Şarap olmayan bu şaraba kimse dokunmayacak. Adamlarıma söyledim; hesabımdan tek bir şişe bile eksik olsa, suçluyu öldüresiye döverlerdi.”

“Daha içecek misin?”

“Neden olmasın? Daha fazlası kalmayınca ben yaparım.”

“İçecek soğuk olsa daha iyi olur.”

“Soğuyunca ben de tadına bakarım. Allah’a şükür!” Biraz su, kuru üzüm, şeker ve bir miktar ilaçla, sadık müminin yüreğini sevindirmene izin verdi! >>

Bunun üzerine Paşa ikinci matarasını cesurca yudumlamaya başladı, sonra iyice yumuşadı.

“Dostum,” dedi, “ne mümin ne de kâfir, senden daha iyisi yok; böyle değerli bir adamı tutmak için dört kadeh az; sana altı kadeh yeter!”

“İyiliğin çok büyük Paşa, ama ününü nasıl yayacağımı da bileceğim.”

“Bu içeceğin ne kadar hoşuma gittiğini de söyleyecek misin?”

“Hayır, bunu sessizce geçeceğim, çünkü ben de içtiğimi söyleyemezdim ve…”

“Ah! Doğru, seni unuttum, kadehini uzat, üçüncü şişeyi açacağım.” >>

Sonra sahte içkimi tattım; içki, böyle bir karışımın değeri kadar değerliydi; suyun şaraba benzediği gibi, hatta daha da azına benziyordu; ama Paşa’nın damak tadı, şampanya rekoltelerinin şaraplarını tatmaya alışkın değildi anlaşılan.

Bir an duraksadıktan sonra devam etti:

“Hayır, bir refakatçi için altı kabasser, bu çok az olurdu: on tane alacaksın!”

“Teşekkür ederim Paşa!”

“Eğer o değerli adam matarasının dibinde hâlâ şefkat buluyorsa, kendimi bir kabasser alayının başında görebilirdim ki, mevcut koşullarda bu çok sakıncalı olurdu. Ancak Paşa, önceki konuşmamıza geri dönecek kadar hafızasını korumuş, bana şöyle dedi:

“Demek şeytan tapanların ülkesini geçmek istiyorsun? Dillerini biliyor musun?”

“Kürtçe mi?” 

– En azından bir Kürt lehçesi: Çok az kişi Arapça konuşuyor.

– Kürtçe bilmiyorum.

– Tercüman ister misin?

– Gerek yok sanırım; bahsettiğin lehçe Farsçaya çok benziyor ve ben o dili anlıyorum.

– Ben Farsça veya Kürtçe bilmiyorum, bu yüzden sana tavsiyede bulunmam; ama bir tercümana ihtiyacın varsa söyle. Benim tavsiyem, bu insanlara güvenmemen ve işgal ettikleri ülkeyi olabildiğince çabuk geçmen.

– Neden?

– Çünkü orada başına kötü bir şey gelebilir.

– Bununla ne demek istiyorsun?

– Bu benim sırrım; sana tek bir şey söyleyebilirim: sen ve sana eşlik edecek olan refakatçi birden fazla tehlikede olacak.

– Halkın beni Amadiah’tan daha uzağa götüremez mi?

– Hükümetim orada duruyor. – Peki sonra kendimi nerede bulacağım?

– Berwari Kürtleri arasında.

– Başkentlerinin adı ne?

– Bey’in ikametgahı, müstahkem Goumri kalesidir; Bey’e bir mektup vereceğim ama çok etkili olacağına söz veremem. Yanınızda kaç kişi var?

– Bir hizmetçi.

– Sadece bir tane. Atınız iyi mi?

– Mükemmel.

– Çok daha iyi; binicinin güvenliği genellikle ata bağlıdır. Başınıza bir şey gelirse çok yazık olur, çünkü takdire şayan bir sırrın sahibisiniz. Bunu benimle paylaşmayı kabul ettiniz. Minnettarlığımı ifade etmek istiyorum. Sizin için ne yapacağımı tahmin ediyor musunuz?

– Peki ya?

Bir yudum beyaz şarap içti, sonra çok sevimli bir tavırla devam etti:

<< Dich parassi’nin ne olduğunu biliyor musunuz?

<< – Evet.

– Söyleyin.

– Sadece sizin tahsil etme hakkına sahip olduğunuz bir vergi. Kendimi en nazik şekilde ifade ettim, çünkü bu can sıkıcı vergi, paşanın seyahat ederken bazı ayni yardımların yerine geçmesi için talep ettiği zorunlu bir bağıştır ve adı, bizim deyimimizle dişin karşılığı veya ağız bakımı anlamına gelir.

UNE VISITE AU 4338 PAYS DU DIABLE SOUVENIRS DE VOYAGE PAR KARL MAY SOUVENIRS DE VOYAGE PAR KARL MAY TRADUIT PAR J. DE ROCHAY TOURS ALFRED MAME ET FILS , ÉDITEURS MDCCCXCV. 1895.

Fransızcadan çeviren : İbrahim Şimşek.